🍃 Trẻ có tính trật tự và tính trật tự đó mạnh nhất vào lúc trẻ 2 tuổi 6 tháng. Còn giai đoạn nhạy cảm về xúc giác (sờ, chạm) thì gần như đã mất đi khi trẻ lên 3 tuổi.
🍃 Sau 3 tuổi, ở mỗi trẻ đã bắt đầu hình thành những mức độ “trưởng thành” khác nhau. Tất cả những điều này đều nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng ta – bố mẹ, thầy cô hay những người xung quanh trẻ, nó thuộc về tự nhiên. Tự nhiên đã chỉ giới hạn cho trẻ 3 năm đầu đời với những sự nhạy cảm đặc biệt đó. Tất nhiên từ 3-6 trẻ vẫn còn những nhạy cảm khác như về ngôn ngữ hay tư duy toán học.
🍃 Lúc trẻ 2 tuổi 6 tháng, chúng ta hoàn toàn có thể tận dụng các lợi thế về sự nhạy cảm của trẻ để giúp được trẻ nhiều hơn. Trong khi nếu trên 3 tuổi, sự nhạy cảm về xúc giác cũng như tính trật tự của trẻ đã mất đi, khi đó nhận vào trường, trẻ sẽ không còn hứng thú một cách đặc biệt với các hoạt động đầu tiên như Thực hành cuộc sống thực tiễn (Practical life) hay Cảm quan như những trẻ đang ở giai đoạn nhạy cảm với cái đó nữa. Việc này giống như ở một thời điểm nào đó, bạn cảm thấy rất thèm ăn bánh kem. Nhưng người ta không mang bánh kem đến cho bạn lúc bạn thèm nhất mà để 1, 2 hôm sau mới mang đến. Khi đó dù bạn có bánh kem ăn, nhưng chưa chắc bạn đã cảm thấy thỏa mãn và vui thích như được ăn bánh vào đúng tại thời điểm bạn thèm.
🍃 Trẻ càng nhỏ thì sự nhạy cảm của trẻ càng cao và khả năng thích nghi cũng tốt hơn trẻ lớn. Ngay thời điểm trẻ nhạy cảm xúc giác, bạn cung cấp hoạt động để trẻ làm với nó, sẽ là cách hỗ trợ tốt nhất giúp trẻ phát triển tối đa năng lực của giác quan đó. Thì sau này khi bạn cho trẻ học chữ nhám với các hoat động sờ, chạm đó thì trẻ sẽ có sự “liên kết” bên trong giúp trẻ phát huy tốt nhất việc học của mình.
🍃 Tính trật tự của trẻ cũng mạnh nhất vào lúc 2,5 tuổi. Khi vào học lúc đó, trẻ dễ dàng học các bài Thực hành cuộc sống thực tiễn (Practical life) với trình tự các bước lặp đi lặp lại… vào đúng thời điểm nhạy cảm với trật tự, trẻ sẽ rất hứng thú với các bài học đó và liên tục lặp lại. Khi làm liên tục sự “hòa hợp” giữa ý chí, trí tuệ và vận động cũng tăng lên khiến trẻ điều khiển tốt hơn các vận động của mình.
🍃 Vào thời điểm dưới 3 tuổi, trí tuệ của trẻ là “thẩm thấu”, thấm hút tất cả từ môi trường. Các bài học Practical Life với các nhóm Chăm sóc bản thân, Chăm sóc môi trường, Ứng xử xã hội … tất cả sẽ thẩm thấu và trở thành “tính cách” của trẻ. Nó gần như đi vào tiềm thức luôn và trở thành 1 phần con người trẻ, 1 phần nhân cách trẻ. Trẻ sẽ tự lập, biết hòa hợp với môi trường xung quanh, cư xử duyên dáng lịch thiệp …Ngoài ra những hệ quả tích cực như sự rèn luyện ý chí, năng lực tập trung, thái độ làm việc, tình yêu học tập… cũng được nuôi dưỡng từng chút một từ những hoạt động này cho đến các hoạt động sau này.
🍃 Nếu nhận trẻ trên 3 tuổi vào môi trường thì bạn có biết điều gì xảy ra? Bạn sẽ không thể ổn định trẻ sớm được đâu và sẽ là một sự hỗn loạn, lộn xộn. Ngay cả khi nếu trẻ có ổn định rồi, thì tính nhạy cảm của trẻ cũng đã mất đi rồi. Trẻ sẽ không chú tâm thực sự tôn trọng các quy tắc và trật tự trong môi trường. Khi đó các bài học đầu tiên bạn cung cấp cũng không còn gây hứng thú và tác động mạnh mẽ sâu sắc đến trẻ nữa. Nhưng bạn biết là với Montessori, sự “trợ giúp” thích hợp nhất là trợ giúp đúng lúc, đúng thời điểm. Vậy mang một bài học về cách cầm ly, cầm khay cho trẻ trên 3 tuổi hay bài học gọi tên các màu sắc cho trẻ trên 4 tuổi hoàn toàn không giúp gì cho trẻ nữa. Sự trợ giúp không đúng thời điểm là vô giá trị, thậm chí còn gây cản trở cho trẻ.
🍃Một khi các bài học đầu tiên về thực hành cuộc sống hay cảm quan thực sự không phải là nhu cầu hay hứng thú cho trẻ trẻ có muốn làm không? Và nếu làm, trẻ có chú tâm làm không? Ta biết nếu đứa trẻ hứng thú làm việc với các học cụ, trẻ sẽ không chỉ đạt được các mục đích trực tiếp mà học cụ mang lại , trẻ còn đạt được các mục đích gián tiếp như sự tập trung, sự thỏa mãn bên trong, sự tự tin và hài lòng về bản thân, các phối hợp vận động, làm việc có mục đích, làm việc độc lập.
🍃Dù biết trẻ 3,5 tuổi đang nhạy cảm với ngôn ngữ và các hoạt động cảm quan phức tạp, nhưng chúng ta không thể cho 1 trẻ mới vào 3,5 tuổi học ngay ngôn ngữ hay toán học mà chưa qua các bài học thực hành cuộc sống hay cảm quan đơn giản, vì trong Montessori, các hoạt động trước là các bước chuẩn bị tuyệt vời cho các hoạt động sau.
🍃Đó là lý do vì sao chúng ta chỉ nhận trẻ từ 2,5 đến 3 tuổi trong Ngôi nhà của trẻ. Không nhận trẻ nhập học khi trẻ quá 3 tuổi.
Tất nhiên trẻ con ở độ tuổi nào cũng đẹp. Nhưng chúng ta muốn trao cho trẻ cái tốt nhất vào đúng thời điểm. Trao vào đúng thời điểm chính là món quà quý nhất ta có thể dành cho trẻ. Còn trẻ trên 3 tuổi lại cần một cách tiếp cận khác để giúp em phát triển tiềm năng của mình.
————————–
Nguồn:
– Bài viết dựa trên sự chia sẻ của cô Deepa Kamat – Chuyên gia Montessori của Trung tâm đào tạo Montessori Ấn Độ (IMC)
– Dịch và biên tập bởi chị Quynh Pham – Giáo viên Montessori do IMC đào tạo.
Thêm bình luận